کارگردان مستند «پیرمرد و ودریا» که راجع به ترجمه است،گفت:قصدم زیاد ایجاد پرسش بود تا خواباندن عطش تماشاگر.
کارگردان «پیرمرد و دریا»: قصدم ایجاد پرسش بود
عبارات مهم : ترجمه
فیلم مستند «پیرمرد و ودریا»بر روی عنوان مهمی چون ترجمه دست گذاشته هست. نظر به اهمیتی که ترجمه در پیشرفت دانش بشری، بالابردن سطح اگاهی و ایجاد ارتباط میان ملتها دارد، این فیلم مستند میتواند به بعضی از سوالات دراین زمینه پاسخ بدهد.
ناهید رضایی،کارگردان فیلم «پیرمرد و دریا » فارغ التحصیل رشته سینما از فرانسه ، سالها در سینمای مستند فعالیت میکند. به بهانه اکران این فیلم در گروه «هنر و تجربه» در ادامه گفتوگوی ایسنا را با این کارگردان میخوانید:
قصدم ایجاد پرسش بود / کارگردان «پیرمرد و دریا»
– عنوان فیلمتان «پیرمرد و دریا» است که از نام کتابی به قلم ارنست همینگوی با ترجمه نجف دریابندری برگرفته شده است هست. بااین نگاه که عنوان فیلمتان راجع به ترجمه است،آیا از نظر شما نجف دریابندری یکی از مهمترین مترجمان کشور عزیزمان ایران محسوب میشود؟ اصلا علت گزینش چنین اسمی چیست؟
فکر میکنم ما تنها کشوری هستیم که در آن مترجمها گاه از نویسندهها مهمتر هستند؛ یک دلیلش این است که در اینجا مترجمها مانند کشور گشایان عمل کردند. هر کدام رفتند و بخشی از دنیا را جهت ما به ارمغان آوردند. خب بله از نظر من بخشی که آقای دریابندری برایمان به ارمغان آوردند بخش مهمی بود و ایشان یکی از عالی ترین مترجمهای ما هستند که در زمینههای متفاوت کار کردند و تاثیرگذار بودند. ولی علت گزینش اسم فیلم فقط ایشان نبودند.«پیرمرد و دریا » را در نوجوانی خواندم و از همان وقت این مبارزه جانانه با دریا و زندگی جاری در آن ملکه ذهنم شد.نبردی که بزرگی و شکوهش حاصل نتیجهاش نیست. ترجمه هم جهت من همان دریای عظیمی بود که در آخر کار دیدم در مقایسه با داشتههایش ره آورد من از آن شاید مشابه پیرمرد داستان همینگوی بود که استخوان آن ماهی بزرگ را به ساحل آورد و البته اشاره به مترجم محبوب خودم.
کارگردان مستند «پیرمرد و ودریا» که راجع به ترجمه است،گفت:قصدم زیاد ایجاد پرسش بود تا خواباندن عطش تماشاگر.
– اصولا به نظر شما مبحث ترجمه چقدر در کشور عزیزمان ایران مهم و تاثیرگذار است که سراغ چنین عنوان در فیلمتان رفتید؟
همانطور که آقای آذرنوش در فیلم میگویند؛ ترجمه قدمت بسیار کهنی دارد و در طول تاریخ هم میبینیم که در دورههای متفاوت تا چه اندازه توانسته در مسایل اجتماعی ،فرهنگی و سیاسی زمینه ساز باشد. گذشته از متون ترجمه شده، نفس خود ترجمه و ترجمه مفاهیم و نهادهای گوناگون اجتماعی سیاسی هم بحث بسیار مهمیاند تا جایی که به عنوان نمونه آقای مراد فرهادپور در مقدمه کتاب مهم ارزش «عقل افسرده » میگویند که ترجمه به معنای واقعی کلمه تنها شکل فکر کردن هست. ولی اینکه آیا من این عنوان را گزینش کردم، دلایل گوناگون داشت.قبلا هم گفتم دوست مترجمی پیشنهاد ساخت فیلمی راجع به ترجمه را داد و بعد هم در خودم سوالهای زیادی در این رابطه وجود داشت و احساس میکردم زندگی ما به قول صالح نجفی روز به روز زیاد با این مقوله در هم میآمیزد. در شروع فیلم هم بعضی از انگیزههایم را بازگو کردم و البته زیاد از هر چیزکنجکاویهای خودم را دنبال کردم.
– در این فیلم به دورههای مهم ترجمه در کشور عزیزمان ایران اشاره شده است و همین طور به مباحث نظری ترجمه ولی آیا به مباحث دیگر نپرداختید؟
قصدم ایجاد پرسش بود / کارگردان «پیرمرد و دریا»
درهر حال من باید گزینش میکردم که در یک فیلم یک ساعته چه حجمی از عنوان را مطرح کنم.همان طور که گفتم در حوزه ترجمه مباحث جالب زیادی مطرح است؛از تاریخچه بگیرید تا دورههای متفاوت و پرسشها تکنیکی و زبان شناختی و قوم شناختی و پرسشها سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی و مذهبی و فلسفی فراوان. راجع به هر کدام از آنها هم میشود چندین و چند فیلم و سریال ساخت. من نهایتا و در وهله اول تصمیم گرفتم با کمی پرداختن به تاریخچه و دورههای متفاوت آن در سرزمین خودمان مخاطب را درگیر این عنوان کنم و در وهله دوم با اشاره به بعضی نکاتی که از منظر خودم جالب بودند آنها را ترغیب کنم به این پرسشها فکر کنند.قصدم زیاد ایجاد پرسش بود تا خواباندن عطش پرسشگری.
کارگردان مستند «پیرمرد و ودریا» که راجع به ترجمه است،گفت:قصدم زیاد ایجاد پرسش بود تا خواباندن عطش تماشاگر.
– مترجمان زیادی در فیلم هستند و مترجمان زیاد دیگری غایب.انتخابهایتان بر چه اساسی صورت گرفت؟
در زمانی که مشغول ساخت فیلم بودم با هر کدام از دوستانم که صحبت میکردم، میگفتند این یا آن مترجم نیست در فیلمت؟ مگر ممکن است؟!بله بسیاری از مترجمین مهم و محبوب من در فیلم نیستند. همین الان در یک فیلم یک ساعته ۱۷ نفر حضور دارند.اگر قرار بود فیلمی راجع به مترجمین بسازم این ایراد وارد بود ولی این فیلمی راجع به ترجمه است و اغلب کسانی که در فیلم صحبت میکنند زیاد کتاب شناس و نظریه پرداز هستند تا مترجم و یا اینکه در حوزه خاصی مثل نظریه ترجمه یا فلسفه حرفهایی جهت گفتن داشتند و یا مثل آقای انور یا آقای جعفری بزرگ حضورشان در دورهای و به جهتی خاص اهمیت داشته هست. این را قبلا هم گفتم که در واقع کسانی که هستند و چیزهایی که در فیلم است نمود بسیار کسان و چیزهایی است که در فیلم نیست و نمیتوانست باشد.
قصدم ایجاد پرسش بود / کارگردان «پیرمرد و دریا»
– چگونه به این نوع روایت در فیلم رسیدید ؟
من فکر کردم عالی ترین راه ورود به عنوان و درگیر کردن مخاطب این است که به سراغ انگیزهها و علاقمندیهای خودم بروم.شکلی از روایت که در شروع کار پیش میرود و جهت من کار بسیار سادهتری است.اما اگر قرار بود این روند را تا آخر ادامه دهم یعنی انتظاری که از جانب خیلیها مطرح شد دیگر نمیتوانستم از مباحث جالب دیگری که در طی پژوهش برایم جالب شده است بود حرف بزنم و مداخله مدام خودم را هم در هر موضوعی نمیپسندیدم.این بود که تلاش کردم خودم را به روایت خاصی پای بند نکنم.روایت اول شخص، گفتگو، مصاحبه، راوی جهت دورههای متفاوت تاریخی، استفاده از فیلم و عکسهای آرشیوی،همه و همه از نظر من جهت انتقال مفاهیمی که مورد نظر من بود و حجم بالایی از اطلاعات را به دوش می کشید مورد نیاز بود و میتوانست فیلم را از یکنواختی بیرون بیاورد و مخاطب را با خود همراه کند.
– چگونه به تصویرهای و مواد آرشیوی از جمله کتابها دست یافتید؟
بسیار سخت.واقعا متاسفم که دسترسی به منابع در این کشور تا به این حد کار مشکل است.در کتابخانه ملی که هیچ. آدم احساس میکند، کتابها را آنجا زندانی کردهاند. ملاقاتی هم آنقدر شرط و شروط دارد و وقت گیر است که کلا آدم نا امید میشود. من و دستیارم تقریبا به همه کتابخانههای مهم و معتبر سر کشیدیم و منابعی را جسته گریخته پیدا کردیم. شانس بزرگی آوردیم و کتابخانه دکتر «مجتبی مینوی» که منزل شخصی ایشان بود و کتابدار بسیار نازنینی هم آنجا حضور داشتند خیلی به ما کمک کردند جهت فیلمبرداری از بعضی کتابهای قدیمیتر. از آرشیو تصویر کتاب های انتشارات امیر کبیر هم بسیار استفاده کردم و همینطور منابعی که در اینترنت پیدا میشد و همینطور کتابخانه شخصی افراد مختلف. کارم شده است بود اسکن کتاب و تصویر و اسناد.در مونتاژ اولیه هم بسیار زیاد از همه این عکسها استفاده کردم. ولی بعد فکر کردم زیاد است و تمرکز و توجه را از حرفهای مهم دور میکند که کمی با بیرحمی شماری از آنها را که گاه ساخت و سازهای خوبی هم داشت از بین بردن کردم.
– ساخت فیلم چه مدت طول کشید؟
از سال ۹۱ به طور جدی وارد مذاکره جهت پیدا کردن تهیه کننده شدم و در گیر پژوهش و امکان اجرایی شدن.اما پروسه فیلمبرداری و تدوین حدود دوسال وقت برد.
واژه های کلیدی: ترجمه | پیرمرد | پیرمرد | کارگردان | کارگردان فیلم | اخبار فرهنگی و هنری
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
